Of je kinderen opvoedt om te gehoorzamen of om zelf na te denken is een groot verschil.  Hofstede heeft een cultuurtheorie ontwikkeld die uitgaat van een aantal dimensies, en een ervan gaat over dit verschil. Hij stelt dat het samenleven in bijv. zuideuropese landen is gebaseerd op van bovenaf opgelegde regels en kinderen wordt geleerd om regels te gehoorzamen. Vervolgens aan hen de keuze om zich al dan niet te houden aan regels die ze onzinnig vinden. Noordeuropese landen gaan uit van normen die je meekrijgt in je opvoeding en waar je jezelf als volwassene aan houdt omdat ze tegen die tijd als logisch en wenselijk aanvoelen; ze passen dan bij jou en de samenleving loopt er soepel door.  Normen zijn als smeerolie, en mensen die zich niets aantrekken van de normen zijn als korrels zand in die olie.

In de praktijk zit iedereen ergens tussen deze uitersten in.

  • (Regels) Zo wacht ik meestal voor een rood stoplicht maar als er geen auto aankomt, fiets ik door (met de auto wacht ik altijd), wat klopt bij een cultuur die gebaseerd is op regels.
  • (Normen) Aan de andere kant: ik heb vroeger geleerd dat je eerst mensen uit de trein laat stappen en die dus de ruimte geeft, daarna stap je pas in. Dat is handig, dan loopt het geheel van in- en uitstappen soepel. In de praktijk is het vaak een gedrang van jewelste, en ik doe dan maar mee want anders heb ik geen zitplaats, maar ik voel me dan altijd een beetje schuldig.

Veel van de opvoeding die ik aan Zoons heb meegegeven gaat over het aanleren van normen. Ik zei dat je geen papiertjes op de grond gooit, ‘even oprapen jongens en daar in de bak gooien’. Ik hoopte dat die norm uiteindelijk zo eigen zou worden, dat ze dat ook doen zonder dat mama het zegt.

Maar veel normen worden voor hen nooit zo gewoon als ze voor mij zijn. Velen wachten niet meer bij de ingang van de trein tot iedereen is uitgestapt, dus hoe leer je je kinderen dat je dat wel moet doen?  Zoons weten dat ze moeten vechten voor een zitplaats dus dringen ze zich in de trein. Waarom zou je niets op de grond gooien, terwijl er overduidelijk al heel veel ligt en prullebakken overvol zijn en de troep eromheen wegwaait in de wind. Bovendien lijkt het of het onmogelijk is om die trend om te buigen. Zodra een persoon bij de trein begint in te stappen, wacht niemand meer. Nog even en er worden bordjes opgehangen om het in en uitstappen in goede banen te leiden.

Verandert Nederland geleidelijk van een cultuur gebaseerd op Normen in een die gebaseerd is op Regels?